‘Sustainism’
We leven in een tijd dat ontwerpers continu moeten nadenken over de vraag wat ontwerpen nu eigenlijk inhoudt. De werkelijkheid is meestal zo complex dat zij steeds meer oog moeten krijgen voor de sociale omgeving van datgene waaraan ze ontwerpen. Ontwerpen aan een fysieke situatie wordt zo vooral een sociaal en menselijk proces. Daarbij gaat het tegenwoordig niet eens meer om het verkrijgen van draagvlak – zo twintigste-eeuws – maar over cocreatie, waarbij de klant en consument ineens ‘prosument’ of ‘coproducent’ is. En dan is er nog dat vermaledijde woord ‘duurzaamheid’, waar iedereen de mond van vol heeft zonder het te willen uitspreken. Want wat stelt ontwerpen tenslotte voor als het ontwerp niet duurzaam is?
Blauwe Kamer 4 2013
Zo wordt het leven wel erg ingewikkeld. Toch zou ik iedere ontwerper, ook die met weerzin tegen duurzaamheid, willen oproepen om de Sustainist Design Guide te lezen. Dat is namelijk een overzichtelijk boekje dat helder laat zien dat ontwerpers eigenlijk sociale innovatoren zijn, als ze maar willen inzien dat ontwerpen betekent dat je ideeën deelt, kwaliteiten creëert, sociale relaties ontwikkelt en iedereen laat meegenieten. Want dat zijn de vier slogans die de auteurs hanteren om aan te duiden dat duurzame innovatie en sociaal ontwerp leiden tot ‘sustainist-ontwerp’: ‘We zijn wat we delen. Lokaal is een kwaliteit, geen geografische aanduiding. Het draait allemaal om verwantschap. Evenredigheid liever dan schaal.’
‘Sustainism’ wordt zo als een cyclische, contextuele, open, cradle to cradle, plaatsgebonden, genetwerkte en cocreatieve ontwerpmethode tegenover het modernisme met zijn lineaire, universele, gesloten, afvalproducerende, geglobaliseerde, gecentraliseerde en planmatige aanpak. Nou ben ik geen liefhebber van nieuwe ‘-ismen’, maar het maakt wel duidelijk waar het om draait. De twaalf voorbeelden laten tezamen zien dat ontwerpen wel erg breed wordt opgevat en dat de projecten nogal kleinschalig zijn. Neem de open source gereedschapskist voor het bouwen van landbouwvoertuigen, de nog in de wieg liggende FairPhone, een alternatief voor de smartphone, de bij Blauwe Kamer-lezers welbekende Luchtsingel in Rotterdam, en een stadslandbouwproject in de buurt van Parijs. Als het goed is volgen er meer van zulke ontwerpvoorbeelden op www.opensustainistdesign.net.