Praktisch dromen
Er wordt veel gesproken over het tijdelijk gebruik van plekken in de stad, vaak om een stad efficiënter te gebruiken en ondernemerschap te stimuleren. Maar al in de introductie van het boek Urban Catalyst wordt duidelijk dat stadsbestuurders geen dollartekens in de ogen moeten krijgen en denken dat het tijdelijk gebruik van stedelijke ruimtes een lekkere oppepper is voor de creatieve economie. ‘Tijdelijk gebruik onderbrengen onder de noemer “creatieve economie” betekent ook dat alleen de ondernemende tijdelijke gebruikers erkend en ondersteund worden. Maar efficiency is niet het doel van alle tijdelijke gebruikers.” Het geeft maar aan dat de auteurs best willen dromen over de nieuwe trend van tijdelijk gebruik, maar vooral aangenaam praktisch blijven.
Blauwe Kamer 1 2013
Een internationale club architecten en stedenbouwkundigen verenigde zich in 1990 al onder de noemer Urban Catalyst om het tijdelijk ruimtegebruik in steden te onderzoeken. Toen was er nog nauwelijks aandacht voor dit, tegenwoordig best modieuze, fenomeen. Het boek Urban Catalyst is een weerslag van twee decennia studie, waarin het collectief enkele misvattingen wil weerleggen maar vooral een analyse presenteert van de ‘patronen van het ongeplande’ en de ‘potenties van het informele’, wat eigenlijk al aangeeft dat het voor de toekomstplannen van stadsbestuurders weinig planvorming te bieden heeft. De auteurs beschrijven een tiental ongeplande vormen van tijdelijk ruimtegebruik, zoals de reizende dansclub Club WMF in Berlijn, het tijdelijke museum Stedelijk CS in Amsterdam en de wekenlang durende bezetting van het Onafhankelijkheidsplein in Kiev die leidde tot de Oranjerevolutie in de Oekraïne.
Toch is er voor de goedwillende stadsbestuurder voldoende te beleven in Urban Catalyst, want meer dan een derde van het boek is gevuld met strategieën voor actie. Hoewel de hoofdstukken daarover nogal vage managementtitels dragen – Enable, Initiate, Claim, Coach, Formalize, Exploit – die samen een plan van aanpak vormen, duiken de auteurs ook daar de praktijk in. Onder de kop Initiate staat bijvoorbeeld hoe bewoners in Hamburg uiteindelijk Park Fiction wisten mogelijk te maken. Exploit beschrijft hoe in Amsterdam de oude NDSM-werf tot cultuurplek werd omgetoverd, en hoe guerrillastores vanaf 2004 de binnenstedelijke leegstand benutten en exploiteren. Die praktische insteek maakt Urban Catalyst tot een rijk boek, dat alle stedenbouwkundigen als uitgangspunt voor tijdelijk gebruik kunnen oppakken. En stadsbestuurders natuurlijk ook.
Philipp Oswalt, Klaus Overmeyer, Philipp Misselwitz, Urban Catalyst – The Power of Temporary Use, DOM Publishers, ISBN 9783869222615, € 38,–