Structuurplannen ingehaald door realiteit

Het is natuurlijk helemaal geen gekke gedachte, om achteraf eens goed door te rekenen welke doelen uit de structuurplannen van overheden nu eigenlijk gehaald zijn. Maar als je kijkt naar het boek Structuurplannen en werkelijkheid in 2005 dat Joop Nicolai schreef over Lelystad, dan moet je al snel concluderen dat rekenen alleen geen helder beeld schetst van de werkelijkheid. Nicolai geeft in ingenieurstaal een sterk staaltje kwantitatieve analyse ten beste, maar een argeloze lezer raakt in alle cijfers en opsommingen regelmatig de weg kwijt.

Blauwe Kamer 1 2013

Lelystad

Het viel Nicolai op dat Lelystad bij de ontwikkeling van de structuurplannen in 2005 nauwelijks oog had voor de eerdere structuurplannen – die van de rijksoverheid in 1964, 1969 en 1978 en die van de gemeente in 1990, 1992 en 1996. Dat lijkt inderdaad vreemd, want je zou verwachten dat bij zo’n jonge en bij uitstek planmatige stad als Lelystad ook wordt gekeken of de werkelijkheid wel zo wordt als was gepland. Nicolai houdt de verschillende structuurplannen tegen het licht, over wonen, werken, voorzieningen en verkeer. Dat gebeurt op een uitputtende wijze, in de dubbele zin van het woord, met ontelbare kwantitatieve vergelijkingen die uitmunten in nuance.

De vraag die achterblijft bij de lezer van Structuurplannen en werkelijkheid in 2005 is wat Nicolai eigenlijk met het boek wil. Dat het eerste stedenbouwkundige plan voor Lelystad dat Cornelis van Eesteren in 1964 publiceerde enkel de basis vormde voor de eerste groeifase van de stad en dat het geen rol van betekenis speelde bij de ontwikkeling ervan is aardig, maar is dat zo bijzonder? Ook de conclusie dat het rijk in de eerste structuurplannen nog uitging van een beroepsbevolking die vooral lokaal werkt, lijkt mij er eentje van een achterhaalde werkelijkheid die overal in Nederland speelt. Dat wil niet zeggen dat het boek geen voer geeft voor een veel interessantere, kwalitatieve analyse van de ontwikkeling van Lelystad. Als je de kwantitatieve analyse van Nicolai via zo’n bril leest, krijg je een mooi inkijkje in de stedenbouwkunde en planologie van de afgelopen zestig jaar.

Joop Nicolai, Lelystad – Structuurplannen en werkelijkheid in 2005 (te bestellen door € 23,– over te maken op rekening 678119 t.n.v. J. Nicolai)