De belofte van ecosysteemdiensten

De term ecosysteemdiensten is al meer dan veertig jaar oud, maar is goed bezig met een opmars in de wereld van natuurbescherming en -beheer. Meindert Brouwer geeft daarvan een mooi overzicht in zijn boek The Ecosystem Promise. Dat is een positief boek over hoe de natuur gebruikt kan worden voor economische ontwikkeling “Dit boek is een boek van hoop, een boek van kansen en oplossingen”, schrijft Brouwer dan ook in zijn voorwoord.

Landwerk, december 2012

The Ecosystem Promise

Brouwer presenteert ecosysteemdiensten in zijn boek als een wereldwijd gebruikt en breed gedragen en uitgevoerd fenomeen. Het is indrukwekkend hoeveel mensen hij hiervoor heeft benaderd. Tientallen projecten uit de hele wereld passeren zo de revue, terwijl het Brouwer ook lukt om enorm veel topmensen van internationale natuurorganisaties, ontwikkelingsorganisaties en duurzaamheidsorganisaties te interviewen, maar ook mensen uit het bedrijfsleven. ‘Ecologische economen’, zoals de Amerikaan Robert Costanza van de Portland State University en de Nederlander Rudolf de Groot van Wageningen Universiteit, geven uitleg over de economische basis van ecosysteemdiensten.

De gedachte achter ecosysteemdiensten is dat de natuur allerlei producten en diensten levert. Daarbij gaat het om producten als voedsel, water, bouwmaterialen of medicijnen, maar ook om regulerende diensten die zorgen voor schone lucht, drinkwater, bodemvruchtbaarheid of een natuurlijke weerstand tegen storm of overstroming. Maar de natuur levert de mens ook culturele diensten, zoals recreatie en toerisme, inspiratie voor kunst, en spirituele ervaringen.

Ecosystemen zijn dus waardevol, en vooral de wetenschappers zijn in de afgelopen decennia druk bezig geweest om te onderzoeken hoe je die waarden in geld kunt uitdrukken. Dat is lastig. Producten zoals voedsel of bouwmaterialen functioneren al in economische markten, dus daarvoor is de prijs al bepaald. Maar hoe druk je de waterzuiverende werking van bijvoorbeeld de duinen in geld uit? Of nog gekker: hoe doe je dat bij de zuiverende werking en de klimaatregulering van alle oceanen?

Juist de zachte waarden van ecosystemen zijn moeilijk in geld uit te drukken. Het moeilijke is ook dat ecologische economen als De Groot en Costanza moeite hebben om de heldere en simpele boodschap dat natuur geld waard is om te zetten in een even heldere en simpele economische theorie. Ook in dit boek overtuigen de economische verhalen maar weinig, en zijn ook nog eens moeilijk leesbaar vanwege het ingewikkelde jargon. Als ik het goed begrijp is het heel erg ingewikkeld om zachte waarden als waterzuivering en klimaatregulering in harde centen om te rekenen, maar dat kan natuurlijk ook wel aan mij liggen.

Het aardige aan The Ecosystem Promise is dat mensen in de praktijk slagen om dat te doen waarin de economische theorie faalt, namelijk het combineren van natuurbehoud en -beheer met economische ontwikkeling door mensen te laten betalen voor ecosysteemdiensten. Zo leveren producenten van de traditionele drank Moutai in China, die afhankelijk zijn van een goede waterkwaliteit, gratis biologisch zaad aan de boeren die bovenstrooms sorghum produceren voor de Moutai-productie. Daarmee voorkomen ze vervuiling van het rivierwater met bestrijdingsmiddelen.

Een Nederlands voorbeeld is het Bargerveen, waar Brouwer de twee boswachters Piet Ursem en Jans de Vries interviewt. In dit hoogveengebied is de voornaamste ecosysteemdienst het levende veen, dat water absorbeert als een spons. Dat levert een hoogkwalitatief water voor tuin- en landbouw, zorgt voor waterberging, herbergt recreatieve activiteiten en levert de ervaring van een open, grootschalig, leeg en karakteristiek cultuurlandschap. En banen voor mensen uit de buurt.

Zo laat Brouwer met The Ecosystem Promise zien dat ecosystemen wel degelijk een belofte van economische ontwikkeling in zich hebben. Lokaal en regionaal worden ecosysteemdiensten ook al gerealiseerd en ten gelde gemaakt. Hopelijk zorgen die praktijkvoorbeelden dat het verhaal van de ecosysteemdiensten in de toekomst ook begrijpelijk kan worden opgeschreven. Want het zijn vooral die voorbeelden waarmee Brouwer kan laten zien wat de belofte van ecosysteemdiensten inhoudt.

Meindert Brouwer, The Ecosystem Promise, Meindert Brouwer, ISBN 9789081194204, 29,90 euro, te bestellen via www.ecosystempromise.net